1. Về đối nội
Khi Obama bắt đầu nhiệm kỳ Tổng thống đầu tiên, nước Mỹ đang bị nhấn chìm trong khủng hoảng kinh tế, với tình trạng thất nghiệp tràn lan. Tuy nhiên, sau gần hai nhiệm kỳ, Chính quyền của Tổng thống Obama đã đưa nước Mỹ thoát khỏi cuộc khủng hoảng trầm trọng nhất kể từ sau đại khủng hoảng 1939 và dần đi vào thế tăng trưởng ổn định. Mức thất nghiệp giảm mạnh xuống chỉ còn 4,9% vào tháng 3/2016, hơn 14 triệu công việc mới được tạo ra. Có thể thấy những thành quả của nền kinh tế Mỹ qua một số chỉ số sau:
Về tốc độ tăng trưởng kinh tế. Mặc dù không đạt được mức tăng trưởng kinh tế bình quân hàng năm như trong quá khứ, là khoảng 3%, nhưng nền kinh tế Mỹ đã vượt qua được khủng hoảng một cách ngoạn mục và duy trì được mức tăng trưởng hơn 2%/năm. Năm 2015 tăng trưởng của nền kinh tế Mỹ tiếp tục ổn định và đạt mức 2,4%.
Về tỷ lệ thất nghiệp. Tổng thống Barack Obama nhậm chức vào ngày 20/01/2009, trong bối cảnh cuộc Đại khủng hoảng đang tiếp diễn. Tỷ lệ thất nghiệp lúc đó đã tăng vọt do các doanh nghiệp cố gắng cắt giảm nhân sự. Tỷ lệ này đã chạm đỉnh tại mức 10,2% vào tháng 10/2009, mức cao nhất trong 26 năm. Tuy nhiên, hiện tại tỷ lệ thất nghiệp Mỹ chỉ còn dưới 5% - mức mà các chuyên gia cho là “bình thường” đối với một nền kinh tế khỏe mạnh.
Về tốc độ tăng trưởng việc làm. Vào đầu năm 2009, Mỹ mất khoảng 800,000 việc làm/tháng. Trước tình hình đó, Quốc hội Mỹ và Tổng thống Obama đã thông qua các biện pháp kích thích kinh tế, đồng thời cắt giảm thuế suất nhằm khuyến khích các công ty tuyển dụng trở lại. Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) cũng đã thực hiện các biện pháp đặc biệt nhằm củng cố nền kinh tế của quốc gia này. Tuy nhiên, hoạt động tuyển dụng vẫn diễn ra khá chậm chạp. Mãi đến tháng 05/2014, Mỹ mới có thể khôi phục toàn bộ 8,7 triệu việc làm đã mất trong thời kỳ suy thoái. Thời gian gần đây, số lượng việc làm tại Mỹ đã tăng vọt trở lại. Cụ thể, trong 2 năm qua, số lượng việc làm tại Mỹ đã ghi nhận đà tăng trưởng mạnh nhất kể từ năm 1999.
Về thị trường chứng khoán. Chỉ hơn một tháng sau khi Tổng thống Obama bước vào Nhà trắng, ngày 09/03/2009, thị trường chứng khoán đã chạm đáy kể từ khi nổ ra cuộc khủng hoảng tài chính. Tuy nhiên, sau đó, thị trường chứng khoán Mỹ đã từng bước phục hồi và bước vào xu hướng tăng giá. Cho tới nay “thị trường con bò” tại Mỹ đã kéo dài hơn 6 năm, với chỉ số S&P 500 nhảy vọt khoảng 200%. Tổng thống Obama được xem là một trong những Tổng thống có được thời kỳ tăng trưởng tốt nhất của thị trường chứng khoán trong lịch sử hiện đại, ngay cả khi thị trường chứng khoán trượt dốc vào đầu năm 2016.
Về lĩnh vực sản xuất. Lĩnh vực sản xuất được xem là điểm sáng trong nền kinh tế dưới thời Tổng thống Obama. Theo chỉ số sản lượng sản xuất, bức tranh của lĩnh vực này còn tốt hơn cả thời kỳ trước suy thoái. Các nỗ lực giải cứu ngành công nghiệp ôtô đã góp phần duy trì việc làm cho người dân Mỹ và hiện doanh thu xe hơi tại Mỹ đang nhảy vọt trở lại. Bên cạnh đó, lĩnh vực năng lượng Mỹ cũng đạt được đà tăng trưởng bùng nổ, đặc biệt là việc sản xuất dầu bằng đá phiến tại Dakotas, Pennsylvania và Texas đã gia tăng thêm số việc làm trong lĩnh vực năng lượng và các lĩnh vực liên quan. Trong những tháng gần đây, đà trượt dốc của giá dầu đã khiến hoạt động sản xuất trở nên trì trệ, tuy nhiên vẫn tốt hơn so với thời điểm Tổng thống Obama nhậm chức. Lĩnh vực sản xuất thậm chí còn gia tăng lượng công việc trong năm 2015 bất chấp những rào cản từ giá dầu.
Ngoài ra, những thành tựu của ông còn được ghi dấu trong các lĩnh vực xã hội và cộng đồng. Một trong những cải tổ sâu rộng nhất phải kể đến đó là Đạo luật chăm sóc y tế (hay còn gọi là Obamacare). Đạo luật này được coi là cuộc cải cách lớn nhất trong hệ thống chăm sóc sức khỏe của Mỹ kể từ năm 1965, đem lại cơ hội tiếp cận dịch vụ y tế cho người dân thuộc tầng lớp thu nhập thấp trong xã hội. Hơn 17 triệu người Mỹ đã được hưởng chăm sóc y tế thông qua đạo luật này. Bên cạnh đó, phán quyết của Toà án tối cao về quyền kết hôn của người đồng giới năm 2015 cũng được coi là phần thưởng cho những nỗ lực của Obama bảo vệ quyền của người đồng giới. Obama là Tổng thống Mỹ đầu tiên ủng hộ hôn nhân đồng tính.
Có thể nói, với những thành quả này, Tổng thống Obama có quyền tuyên bố, nước Mỹ hiện nay đang là nền kinh tế mạnh nhất, bền bỉ nhất trên thế giới và không hề có dấu hiệu suy thoái. Ông cũng cho rằng những chính sách này đã thúc đẩy sự tiến bộ của nước Mỹ suốt thời gian qua.
2. Về đối ngoại
Khác với người tiền nhiệm thường đưa ra những tuyên bố mạnh mẽ về chủ trương sử dụng sức mạnh của Mỹ nhằm thay đổi thế giới, Tổng thống Obama đã thực thi chiến lược nước Mỹ cần phải hướng về trong nước, thay vì phung phí sức lực cho việc giải quyết những vấn đề của thế giới. Bởi vậy, Tổng thống Obama đã ưu tiên thực hiện chấm dứt các cuộc chiến tranh tốn kém của Mỹ ở Iraq và Afghanistan. Trên thực tế, những binh đoàn cuối cùng của Mỹ đã rời chiến trường Iraq vào tháng 12/2011. Còn tại Afghanistan, từ 101.000 binh đoàn (tháng 6/2011) quân đội Mỹ đã giảm xuống còn 10.000 (tháng 10/2015). Số quân này sẽ tiếp tục đồn trú tại Afghanistan cho đến năm 2017 vì lý do lo ngại khoảng trống quyền lực sẽ dẫn đến thảm họa khủng bố cực đoan. Mặc dù chưa rút được toàn bộ quân khỏi chiến trường Afghanistan, nhưng Tổng thống Obama về cơ bản đã thực hiện được các cam kết của mình. Một trong số các thành tựu của ông Obama là đã tiêu diệt được trùm khủng bố Osama bin Laden tại Pakistan vào năm 2011. Đồng thời, với việc kiên trì quan điểm đường lối ngoại giao hòa dịu hơn, chính quyền Obama đã đạt được nhiều thành công trong đối ngoại, bao gồm: thỏa thuận quan trọng về biến đổi khí hậu với Trung Quốc (năm 2014), bình thường hóa quan hệ Mỹ - Cuba (năm 2014), và đạt được thỏa thuận hạt nhân với Iran, mở ra giai đoạn hợp tác mới với quốc gia Trung Đông giàu tài nguyên dầu mỏ.
Thỏa thuận hạt nhân lịch sử với Iran
Vào năm 2013, Tổng thống Obama và năm lãnh đạo của các quốc gia khác đã tiến hành đàm phán với Iran. Đàm phán dẫn đến thỏa thuận hạt nhân lịch sử để đổi lại lệnh dỡ bỏ cấm vận tại Iran.
Theo đánh giá của chuyên gia Trita Parsi thuộc Hội đồng Mỹ - Iran, thỏa thuận hạt nhân “chắc chắn là thành tựu ngoại giao lớn nhất của ông Obama”. “Cuba có thể gần gũi hơn với người Mỹ, nhưng Iran và việc ngăn chặn nguy cơ sản xuất bom hạt nhân và thay đổi mối quan hệ hai nước có ý nghĩa lớn lao hơn nhiều xét về địa chính trị”. Còn nhà phân tích Suzanne Maloney thuộc Viện Brookings cho rằng thỏa thuận là bước đột phá quan trọng, hoàn toàn có thể so sánh với các thỏa thuận cắt giảm thời Chiến tranh Lạnh giữa Mỹ và Liên Xô. Trên trang Middle East Eye, nhà phân tích Peter Oborne cũng đánh giá thỏa thuận hạt nhân Iran là thành tựu phi thường của ông Obama, giúp chấm dứt tình trạng cô lập của Iran và giảm nguy cơ chiến tranh ở Trung Đông.
Bình thường hóa quan hệ với Cuba
Cùng với sự kiện thúc đẩy thỏa thuận hạt nhân Iran, việc Mỹ nối lại quan hệ ngoại giao với Cuba sau nửa thế kỷ thù địch cho thấy chính quyền của Tổng thống Obama đang có những bước đi nhằm điều chỉnh lại chính sách đơn cực, thích ứng với tình hình thế giới, với những xu thế mới đầy biến động.
Riêng trong câu chuyện với Cuba, cuộc gặp lịch sử và đầu tiên giữa nhà lãnh đạo hai nước Cuba và Mỹ diễn ra bên lề Hội nghị Thượng đỉnh châu Mỹ ở Panama vào tháng 4/2015, đã cho thấy sự quyết tâm của ông Obama trong việc viết nên chương mới cho quan hệ vốn 60 năm xa cách. Trong cuộc gặp này, hai nhà lãnh đạo đã thảo luận về việc mở sứ quán ở La Habana và Washington cũng như một số vấn đề khác. Vào ngày 1/7/2015, Mỹ và Cuba đã tuyên bố đạt thỏa thuận mở lại đại sứ quán tại thủ đô hai nước, chính thức khôi phục quan hệ ngoại giao. Việc tái thiết lập đại sứ quán của hai nước trên lãnh thổ của nhau vào ngày 20/7/2015 là bước đột phá khiến cả thế giới phải chú ý. Mặc dù Quốc hội Mỹ vẫn sẽ duy trì lệnh cấm vận kinh tế với Cuba, nhưng chính sách này nhiều khả năng sẽ có thay đổi dần dần trong thời gian sắp tới.
Chính sách xoay trục và vai trò của Việt Nam
Từ cuối năm 2011, Mỹ đã thực hiện "chính sách xoay trục" sang khu vực châu Á - Thái Bình Dương. Tháng 10/2011, Ngoại trưởng Mỹ khi đó là bà Hillary Clinton đã viết rằng nước Mỹ "chuyển hướng một cách chiến lược sang khu vực này nhằm đảm bảo và duy trì vai trò lãnh đạo thế giới của nước Mỹ". Và Tổng thống Mỹ Barack Obama, trong bài phát biểu trước Quốc hội Australia vào tháng 11/2011, đã "ghi dấu ấn" cá nhân lên chính sách này.
5 năm qua, Mỹ đã có những động thái rõ ràng nhằm triển khai chính sách tái cân bằng tại châu Á - Thái Bình Dương. Đối với khu vực Đông Bắc Á, Mỹ không ngần ngại thể hiện cam kết vững chắc đối với các đồng minh, đơn cử tuyên bố của ông Obama tái khẳng định rằng quần đảo Senkaku / Điếu Ngư nằm trong hiệp ước an ninh Mỹ - Nhật.
Tại Đông Nam Á, Tổng thống Obama đã tham gia đầy đủ hơn tại khu vực và đích thân tới dự các diễn đàn thường niên như Hội nghị Thượng đỉnh An ninh Đông Á. Những năm gần đây Mỹ đã điều động thêm binh sỹ và khí tài quân sự tới khu vực, đồng thời củng cố các liên minh an ninh với các quốc gia thành viên ASEAN.
Đối với chính sách xoay trục tại khu vực Đông Nam Á, Tổng thống Obama vẫn luôn nhấn mạnh rằng Việt Nam là một đối tác quan trọng của Mỹ. Đánh giá về những thay đổi lớn trong quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ kể từ chuyến thăm đầu tiên của Tổng thống Bill Clinton tới Việt Nam, năm 2000, chuyên gia chính trị của Huffington Post nhận định trong những năm qua, mối quan hệ giữa hai nước ngày càng phát triển. Trong chuyến thăm Việt Nam hồi tháng 5/2016, tháp tùng Tổng thống Obama còn có hàng loạt quan chức cấp cao đến từ nhiều bộ ngành quan trọng, nhiều lãnh đạo các công ty lớn. Điều đó chứng tỏ Mỹ rất coi trọng mối quan hệ với Việt Nam và muốn tăng cường sự hợp tác và hiểu biết lẫn nhau giữa hai nước.
Đến nay, tuy vẫn có nhiều ý kiến không đồng ý về kết quả chính sách đối ngoại của Tổng thống Barack Obama, nhưng không ai có thể phủ nhận rằng chính sách ngoại giao này đã mang lại lợi ích lớn cho Chính quyền Mỹ. Tổng thống Barack Obama đã đóng góp một phần không nhỏ giúp Mỹ duy trì vị thế lãnh đạo thế giới, duy trì hình ảnh một cường quốc quan trọng và giàu có nhất trên hành tinh. Những thành tựu này đã định hình những dấu ấn mà ông Barack Obama để lại sau hai nhiệm kỳ cầm quyền.
3. Dư luận Mỹ
Ngày 24/6/2016, CNN công bố khảo sát thực hiện chung với hãng ORC cho thấy tỷ lệ ủng hộ dành cho Tổng thống Obama mới nhất là 52%, cao hơn 1 điểm phần trăm so với khảo sát hồi tháng trước và cao hơn 5 điểm so với mức 47% thực hiện hồi tháng 1/2016.
Khảo sát lần này được thực hiện từ ngày 16 đến 19/6, đánh dấu sự ủng hộ ở mức đa số ba lần liên tiếp đối với ông Obama. Sự ủng hộ tập trung cụ thể vào những nhóm chính trị ôn hòa, khi tỷ lệ tán thành ông Obama ở nhóm này tăng đến 9 điểm và đạt 62%. Các chính sách quản lý kinh tế của ông Obama nhìn chung được đồng thuận cao, 51% đồng tình so với 47% phản đối.
Qua những số liệu này, có thể thấy, ông Obama là một trong những tổng thống Mỹ gần đây, sau hai nhiệm kỳ có hình ảnh được đánh giá tích cực nhất. So sánh vào cùng thời điểm, trong năm cuối của nhiệm kỳ hai, ông Obama vượt qua cựu tổng thống George W. Bush (30%) và Ronald Reagan (48%), chỉ đang thấp hơn một chút so với tỷ lệ ủng hộ của ông Bill Clinton vào tháng 6/2000 là 55%.
Mặc dù đạt được những thành quả nhất định, nhưng Tổng thống Barack Obama vẫn còn có những sai lầm và thiếu sót trong những năm vừa qua. Trong tháng 4/2016, trên kênh truyền hình Fox News, Tổng thống Obama đã thẳng thắn tuyên bố rằng, sai lầm tồi tệ nhất trong suốt hai nhiệm kỳ lãnh đạo nước Mỹ của mình là cuộc can thiệp vào Libya. Ông Barack Obama cho rằng, sự thất bại ngay sau khi can thiệp vào Libya là điều đã ám ảnh ông, mặc dù trước đó ông đã cho rằng đó là giải pháp đúng. Kết quả của cuộc can thiệp quân sự này đã dẫn đến việc đất nước Libya biến thành một đống đổ nát và hỗn loạn. Hiện tại ở Libya vẫn tiếp diễn cuộc đấu tranh vũ trang giữa các lực lượng ủng hộ Hồi giáo và quân đội chính phủ được cộng đồng quốc tế công nhận là hợp pháp. Đồng thời đất nước này cũng đang biến thành một “cứ điểm hậu phương” của các tổ chức khủng bố IS và Al-Qaeda.
Bên cạnh đó, Tổng thống Obama cũng từng thừa nhận rằng, sự thất vọng lớn nhất của mình trong hai nhiệm kỳ tổng thống là không ngăn chặn được các vụ xả súng hàng loạt và không thể biến các nguyên tắc kiểm soát súng thành các tài liệu pháp lý.
Chính vì vậy, với thời gian tại nhiệm ít ỏi còn lại, ông Obama đang cố gắng hoàn thiện di sản của mình để lại cho nước Mỹ, cũng như bày tỏ mong muốn và quyết tâm khẳng định vị thế của Mỹ trên trường quốc tế. Tổng thống Obama vẫn đang làm việc rất tích cực, đầy trách nhiệm, và sẽ tiếp tục duy trì cho tới những thời khắc cuối cùng.